Prawa pacjenta – o co najczęściej skarży pacjent?

W 2020 r. liczba wszystkich skarg kierowanych do Rzecznika Praw Pacjenta wyniosła 135 625 przypadków [1]. W porównaniu z wynikami z 2019 r., kiedy liczba roszczeń zgłaszanych przez pacjentów znajdowała się na poziomie 86 114, jest to wzrost aż o 57,5 pkt. proc.! Jest to największe zwiększenie aktywności, które zostało odnotowane przez Rzecznika Praw Pacjenta w ciągu ostatnich lat [1]. Co było przyczyną tego stanu rzeczy? Które z praw pacjenta były najczęstszymi powodami skarg? Czy wszyscy lekarze są w takim samym stopniu narażeni na roszczenia ze strony pacjentów? To kwestie, których nie może dziś lekceważyć żaden lekarz, ani pozostałe osoby pracujące w ochronie zdrowia. 

Jakie sytuacje mogą stanowić podstawę roszczeń zgłaszanych do Rzecznika Praw Pacjenta?

Prawa pacjenta to zbiór praw przysługujących wszystkim osobom korzystającym z systemu ochrony zdrowia w Polsce. Zostały one uregulowane dzięki Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz Ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [2]. Przestrzeganie praw pacjenta jest ustawowym obowiązkiem wszystkich osób uczestniczących w udzielaniu świadczeń zdrowotnych.

Pacjenci mają prawo m.in. do:

• świadczeń zdrowotnych udzielanych z należytą starannością, odpowiadających wymaganiom aktualnej wiedzy medycznej,
• zasięgania drugiej opinii lekarskiej,
• wyboru świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych,
• informacji na temat swojego stanu zdrowia, informacji o swoich prawach, udzielanych w sposób przystępny i zrozumiały,
• poufności informacji z nimi związanych i rezygnacji z otrzymywania informacji np. na temat swojej sytuacji zdrowotnej,
• wyrażenia świadomej zgody na udzielenie świadczeń zdrowotnych oraz odmówienia lub zażądania zaprzestania udzielania określonego świadczenia,
• obecności bliskiej osoby przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych,
• dostępu do dokumentacji medycznej,
• poszanowania swojej intymności i godności,
• zgłoszenia sprzeciwu wobec opinii lub orzeczenia lekarza,
• zgłoszenia działań niepożądanych stosowanych leków,
• opieki duszpasterskiej,
• dodatkowej opieki pielęgnacyjnej,
• przechowywania rzeczy wartościowych w depozycie,
• poszanowania życia prywatnego i rodzinnego [2].

Naruszenie choćby jednego z tych praw może stanowić podstawę zgłoszenia i dochodzenia roszczeń przez pacjentów. W praktyce oznacza to, że pacjent może domagać się zadośćuczynienia nie tylko w momencie, gdy doszło do popełnienia błędu medycznego skutkującego uszkodzeniem ciała lub uszczerbkiem na zdrowiu, ale także w sytuacji, gdy uzna, że zostało przekroczone którekolwiek z przysługujących mu praw. 

Które z praw pacjenta stanowią najczęstszą przyczynę zgłaszanych przez nich roszczeń?

Zgodnie ze statystykami opublikowanymi w sprawozdaniu Rzecznika Praw Pacjenta za 2020 r., najczęstszymi przyczynami trafiających do niego zgłoszeń było nieprzestrzeganie prawa pacjenta do świadczeń zdrowotnych, które zostało zakwalifikowane jako nieprzestrzegane w stopniu wysokim [1]. W dalszej kolejności znajdowało się prawo dostępu do dokumentacji medycznej, a także do informacji o stanie zdrowia [1]. Wśród przyczyn tego stanu rzeczy na pierwsze miejsce wysuwa się oczywiście sytuacja epidemiczna, spowodowaną rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 i związane z tym zmiany w systemie opieki zdrowotnej [1]. Znaczenie ma jednak także wzrost świadomości pacjentów na temat swoich praw oraz możliwość zgłaszania roszczeń za pośrednictwem Telefonicznej Informacji Pacjenta, bez konieczności wychodzenia z domu. 

Czy lekarze wszystkich specjalności są w takim samym stopniu narażeni na oskarżenia o błąd medyczny i inne roszczenia pacjentów?

Statystyki Ministerstwa Sprawiedliwości jednoznacznie wskazują, że nie wszystkie specjalizacje lekarskie są narażone na takie samo ryzyko wystąpienia roszczenia [3]. Ze względu na liczbę zgłoszeń pochodzących od pacjentów można wyróżnić specjalizacje o podwyższonym i średnim stopniu ryzyka zawodowego oraz takie, w których ryzyko to jest niskie. Wśród lekarzy najbardziej narażonych na ryzyko kierowanych względem nich roszczeń wymienia się: neurochirurgów, chirurgów układu krążenia oraz chirurgów ogólnych. Z kolei do grupy najniższego ryzyka należą pediatrzy, psychiatrzy i  lekarze rodzinni [3].

Na co najczęściej skarżą się pacjenci?

Wśród najczęściej powtarzających się skarg pacjenckich, w zależności od specjalizacji lekarza, znajdują się:

• anestezjologia: niewłaściwy nadzór pooperacyjny nad pacjentem, wyłamanie zębów podczas intubacji,
• chirurgia: pozostawienie ciała obcego w polu operacyjnym, zaniechanie naocznej kontroli pola operacyjnego, niepoinformowanie o alternatywnych metodach leczniczych lub o ryzyku związanym z operacją,
• ginekologia: zaniechanie wykonania lub zbyt późne wykonanie cesarskiego cięcia, 
• kardiologia: zlekceważenie objawów rozpoczynającego się zawału serca (nierozpoznanie zawału serca),
• laryngologia: uszkodzenie nerwu krtaniowego,
• medycyna paliatywna: niewłaściwa kontrola bólu, błędy w politerapii,
• interna: zbyt późne rozpoznanie nowotworu, brak zlecenia oznaczenia poziomu troponiny- zlekceważenie objawów rozpoczynającego się zawału serca (nierozpoznanie zawału serca),
• neurologia: zaniechanie diagnostyki obrazowej po urazach głowy,
• onkologia: niewłaściwa (źle dobrana) chemio- lub radioterapia,
• ortopedia: brak reakcji na pogarszający się stan ogólny pacjenta, uszkodzenia okołooperacyjne, nieprzekazanie informacji o ryzyku operacyjnym,
• pediatria: nierozpoznanie zapalenia wyrostka robaczkowego, nierozpoznanie posocznicy,
• psychiatria: nieuzasadnione przyjęcie do szpitala wbrew woli pacjenta,
• radiologia: pomylenie opisów badań pacjentów, niewłaściwe opisanie zdjęcia [3].

Powszechność skarg pacjentów i ich rosnąca z roku na rok liczba sprawiają, że nawet najlepiej zorganizowana placówka medyczna ani indywidualna praktyka lekarska nie może być pewna, że uda jej się przed nimi uchronić. Najlepszym sposobem, który pozwala się przygotować na wypadek wystąpienia roszczenia, pozostaje więc ochrona ubezpieczeniowa. Posiadanie odpowiedniej polisy, która może obejmować np. pokrycie kosztów odszkodowania lub udzielenie lekarzowi porady prawnej w przypadku wystąpienia roszczenia może być gwarantem, że w przypadku, gdy do takiej sytuacji dojdzie, lekarz otrzyma odpowiednie wsparcie i nie będzie musiał mierzyć się z nią samodzielnie. 

Przy wyborze odpowiedniego wariantu ubezpieczenia rekomendujemy Państwu kontakt z jednym z naszych agentów, którzy pomogą znaleźć wariant polisy idealnie dopasowanej do potrzeb klienta.

Referencje:

1. SPRAWOZDANIE dotyczące przestrzegania praw pacjenta na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej: https://www.gov.pl/web/rpp/sprawozdanie-za-2020-rok (ostatni dostęp: 22.06.2022 r.).
2. Ustawa z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu20090520417 (ostatni dostęp: 22.06.2022 r.).
3. https://iexpert.pl/porada-eksperta/kogo-najczesciej-skarza-pacjenci/ (ostatni dostęp: 22.06.2022 r.).