Odpowiedzialność cywilna na stażu – czy lekarz stażysta może być pociągnięty do odpowiedzialności za popełnione błędy?

Kolejny rocznik lekarzy rozpocznie w październiku staż podyplomowy. Dla wielu absolwentów będzie to nie tylko czas doskonalenia umiejętności praktycznych, ale też pierwsza praca, wiążąca się z dużą odpowiedzialnością. Szczególnie stresujące może być ryzyko popełnienia błędu medycznego. Na kim spoczywa odpowiedzialność cywilna za procedury i świadczenia wykonywane przez lekarza stażystę? 

Czym jest odpowiedzialność cywilna?

Odpowiedzialność cywilna to odpowiedzialność ponoszona w przypadku wyrządzenia szkody majątkowej lub niemajątkowej innej osobie. Jej celem jest wyrównanie straty poniesionej przez poszkodowanego, najczęściej w formie pieniężnej [1]. 

W przypadku medyków szkodą może być np. uszczerbek na życiu lub zdrowiu (również psychicznym) pacjenta w wyniku zaniedbania lub postępowania niezgodnie z aktualną wiedzą medyczną. Poszkodowany może żądać różnych świadczeń – najczęściej odszkodowania i zadośćuczynienia, czasem również renty. Warto dodać, że pacjenci najczęściej decydują się właśnie na proces o charakterze cywilnym. Do odpowiedzialności karnej zostają zazwyczaj pociągnięci lekarze, którzy popełnili błąd noszący znamiona przestępstw, chociażby narażenie na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu czy też nieumyślne spowodowanie śmierci [1,2]. 

Kiedy lekarz stażysta odpowiada za swoje postępowanie?

Zarówna odpowiedzialność cywilna, jak i karna oraz dyscyplinarna za działania lekarza stażysty spoczywa przede wszystkim na jego opiekunie, czyli lekarzu nadzorującym. Odnosi się to jednak do sytuacji, w której stażysta nie przekracza swoich uprawnień i wykonuje obowiązki w dopuszczalnym zakresie [4]. Na liście zadań, które można wykonywać na stażu znajdują się poniższe czynności:

• badanie przedmiotowe i podmiotowe pacjentów,
• udzielanie porad lekarskich po konsultacji z opiekunem,
• wydawanie zleceń lekarskich po konsultacji z opiekunem,
• wydawanie skierowań na badania laboratoryjne oraz inne badania diagnostyczne, a po uzgodnieniu z opiekunem, także na badania stwarzające podwyższone ryzyko dla pacjenta,
• samodzielne stosowanie zleconych przez lekarza posiadającego PWZ na czas nieokreślony metod diagnostycznych i leczniczych, których praktyczna umiejętność została stwierdzona przez opiekuna,
• stosowanie metod diagnostycznych i leczniczych stwarzających podwyższone ryzyko dla pacjenta oraz wykonywania zabiegów operacyjnych objętych programem stażu podyplomowego razem z lekarzem posiadającym PWZ na czas nieokreślony,
• prowadzenie historii choroby i innej dokumentacji medycznej we współpracy z opiekunem,
• udzielanie informacji o stanie zdrowia pacjenta,
• zlecanie czynności pielęgnacyjnych,
• doraźne podanie lub zlecenia podania pacjentowi leków w stanach nagłych, a jeżeli są to leki silnie lub bardzo silnie działające – po zasięgnięciu, w miarę możliwości, opinii innego lekarza,
• stwierdzanie zgonu,
• wystawianie recept, z wyłączeniem recept „pro auctore” i „pro familiae”, oraz wydawania opinii i orzeczeń lekarskich po uzgodnieniu ich treści z opiekunem,
• pełnienie dyżurów medycznych z lekarzem pełniącym dyżur samodzielnie [5].

Jak widać kluczowa jest tu współpraca i zaangażowanie opiekuna. Konsultacja z lekarzem nadzorującym formalnie nie musi być odnotowywana w dokumentacji medycznej, w niektórych przypadkach warto jednak umieścić w niej taką informację. 

Co ważne, jeżeli lekarz stażysta działa “na własną rękę” lub niezgodnie z zaleceniami lekarza z pełnym Prawem Wykonywania Zawodu, to cała odpowiedzialność spoczywa na nim [4,6]. Istnieje więc ryzyko, że spotyka się na swojej drodze z wyzwaniami natury prawnej.

Jaką odpowiedzialność cywilną może ponieść lekarz stażysta?

Lekarze stażyści znajdują się w dosyć korzystnej sytuacji, jeśli chodzi o odpowiedzialność cywilną ze względu na zatrudnienie na podstawie umowy o pracę. W takim przypadku odpowiedzialność ponosi wyłącznie ich pracodawca, czyli podmiot leczniczy (szpital, przychodnia). Po naprawieniu szkody podmiot leczniczy może żądać od lekarza tzw. roszczenia zwrotnego, jednak nie może ono przekroczyć wysokości jego trzykrotnego wynagrodzenia [3].

Podsumowanie

Bycie lekarzem nieodłącznie związane jest z odpowiedzialnością i podejmowaniem ryzykownych decyzji. Odpowiedzialność cywilna za działania stażysty spoczywa na lekarzu z pełnym PWZ, którego rolą jest nadzorowanie i konsultowanie prawie wszystkich czynności wykonywanych przez młodego medyka. W praktyce jednak, przy obecnych niedoborach kadrowych i nadmiarze pacjentów taka współpraca nie zawsze dochodzi do skutku. Niesie to ryzyko oskarżenia lekarza stażysty o nadużycie kompetencji i obciążenie go odpowiedzialnością za wyrządzone szkody. 

INTER Ochrona prawna – dla stażysty i dla opiekuna

Staż podyplomowy to doskonała okazja do nauki praktycznych aspektów zawodu. Niestety może też przysporzyć wiele stresów zarówno stażyście, jak i jego opiekunom. Ochrona prawna jest zatem kluczową kwestią dla każdej osoby wykonującej zawód medyczny. Ubezpieczenie INTER Ochrona prawna zapewnia kompleksową ochronę zarówno w przypadku procesów cywilnych, jak i karnych, a także wsparcie w postaci działającej całą dobę infolinii prawnej. 

Aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, lekarz stażysta powinien zastanowić się również nad wykupieniem dodatkowego ubezpieczenia OC, które może być przydatne w życiu prywatnym i podczas odbywania zewnętrznych staży cząstkowych, a także nad zakupem polisy HIV/WZW, która pokryje m.in. koszty czynności poekspozycyjnych. Więcej na ten temat pisaliśmy w poradniku ubezpieczeniowym dla lekarza stażysty. 

W razie pytań lub chęci dokładniejszego zapoznania się z zakresem wybranej polisy, oferujemy możliwość kontaktu z Agentem INTER, który pomoże zdecydować się na wariant spełniający oczekiwania. 

Referencje

1. https://serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia/artykuly/8266806,odpowiedzialnosc-prawna-za-blad-medyczny.html (ostatni dostęp: 17.06.2022)
2. https://lazer-hudziak.pl/jak-lekarz-odpowiada-za-blad-rodzaje-prawnej-odpowiedzialnosci-lekarza/ (ostatni dostęp: 17.06.2022)
3. https://izba-lekarska.pl/odpowiedzialnosc-cywilna-lekarza-w-zaleznosci-od-podstaw-udzielenia-swiadczen-zdrowotnych/ (ostatni dostęp: 17.06.2022)
4. https://klinikaofert.pl/blog/lekarz-stazysta-uprawnienia-odpowiedzialnosc/ (ostatni dostęp: 17.06.2022)
5. https://bml.pl/artykuly/vademecum/vademecum-co-moze-lekarz-stazysta (ostatni dostęp: 17.06.2022)
6. https://prawalekarzy.pl/artykuly/5-pytan-o-prawa-lekarza-stazysty-351 (ostatni dostęp: 17.06.2022)